Sunday, May 8, 2016

Thihnak A Hoei Ve Khawsa eng Tuem a Taak Pe Num?

Thihnak A Hoei Ve Khawsa eng Tuem a Taak Pe Num?

Thihnak A Hoei Ve Khawsa eng Tuem a Taak Pe Num?
Amah moh amah akhim qu,thlang ing kap noh akthi,thinglung oh tlanoh akthi,poek kana mowtaw ing qelh noh ak thi khosak awi sim kana ak thi khqi ve khosa ag cai nak hyvoi aw? by Chuica Minthang
Khawnghi kaai oeh thlang khawyah eng a sawng thihnak : Saai oeh akcet khi ; Amoeh moe amoeh akhim rhu, Tui oeh akcum , thing oeh aktla, thlang eng a him, Khawhlue pui eng bop soe akthi ,Maai eng uui soe akthi, Sipi thuel oeh akthi , hlih angbah noeh akthi , thlang eng kap thawlh soe akthi , a thawlhnak am awm loei soe a ni him u , thlang chang a thawlh akcam oeh ammak thawlh eng thihnak a yawk, Yu amrhui motor ak mong akcam eng thlang doeng khi moe thlang thawlh khi boeih eng thihnak ani pha khi boeih ve Khawsa angcanak , a ngahnak huvoei aw?
A tuem a pha hlan oeh akthi ( Untimely Death )
Thihnak hlue a tuem tive Khawsa awi Baibul khui oeh amni hu hue. Cena moe ” Kum 70 doe xing tha huekte , naktha awmnoeh nadip oehtoe kum 80 xing hlue huekte ” ( Sam 90:10 ) tini ni huh hue. Thlang eng kum 70 doe a xing nganga hamna awm hue tinoeh Khawsa eng tuem a nimthehnak khi Baibul oeh amni hu hue. Nasen , Cadawng , Nula , Nucong ,moe Pacong khi boeih thihnak eng ni pha khi hue. Davit a capa huep 7 aklo thi hue ( 2 Sam. 12: 18), Baptisma Johan ce kum 30 oeh thi hue , Jesuh ve Kum 33 oeh thih hue. A ve mueih ve Baibul khui oeh khawyah na nihu tha hue. A ve mueihna Mdek khan thlang khawyah eng thihnak pha hue u. Thlang xing eng ve kum iyah numni xing hlue tive u eng awm amsim tha hue. A moeh Khawsa doengdoeng engni a sim hue.Veve kawpoek kuei na awm hue, ace a dawngoeh Pawluh engtoe; ” Khawsa cueihnak a thup angsangnak moe a simnak , ak awitloeknak moe a lawng a lam ce poeknak a thaalam ni ” ( Rom 11: 33) ti hue. Mosi eng awm vemueih na Khawsa bibinak kawpoek a kueinak ce tinoeh ” Anghuep them khice Boipa ni Khawsa a hamni , cenamoe them angdang khice niham na moe ni Caa ni naa a hamna ni” ( Deut. 29:29) ti hue. A ce a dawngoeh Mdek khan thlang a xingnak a tuem ve u eng awm amsim thanoeh Septa Kung Khawsa a moeh doengdoeng engni a sim hue.
Cena moe Krih akcangna khi hamna Tawngha Isaiah engtoe; Thlang cim a thihnak oeh u eng awm poeknak amta hue. Lungnak taa khi moe thlangdo khice akche khui oehkoe eng lohna awmnoeh , ngaih rhepnak huenna lut hue u ( Isai. 57:1). Saetnak a pha lo oeh thlang che khice nikthlak khi hue , cenamoe thlang cim khitoe thihnak anglak oeh awm ngaih uunak ta hue u ( Tatukawi / Prov. 14: 32). A ce a dawngoeh Sam ak yawk kung engtoe, Ak thlang cim khi a thihnak ce Boipa hamna toe a phumah soeih ni ( Sam 116: 15). Pawluh engtoe ,hukhueng rhal noengnak toe thihnak ni ( 1 Korin 15: 26) ana ti hue. A vekkhi nihuh oehve thlang xing engtoe thlang a hamna kum iyah num xingnak tive angcoeina amni sim tha hue. A boetnak oehtoe ” Thangnak a tuem awmnoeh thihnak a tuem awm hue “( Phungkroelkung /Eccl.3:1-8 ) tinoeh Khawsa awi eng ani congpueinak khive ak thuem soeih hoh ni.
Khawsa Hluengtainak
Mdek khan oeh thlang boeih eng Kawsaetna, ngaihhangnak , kawboetnak , kawpoek kueinak , rhum a krahnak , thihnak , Luelapnak , khuikhatnak moe si amrhanak khi nipoek noeh, matlamtungna Pa Khawsa a kut seh them khi nitoek oehtoe Khawsa ve hluengtai soeih hue tikaa natoe thlang xing eng ti hlue akchang amnita hue.
Khawsa a hluengtainak ve aktungna paphih na nihu tha hue. Akcueknak oehtoe a moeh a pohthanak ( power) ni. Baibul awi eng Khawsa a pohthanak a konglam ce kopoek kuei a thaalam, kopoek eng amma phatha khice angcoeina nimtheh khi hue. A boetnak ammakta pohthanak ( power ) nitice nihu tha hue(Deut. 4:39; I Boi 8:59-60; Isa. 45:5-6, 18, 22, 46:9-11; Dan. 4:34-35; Mat. 28:18). Anghihnak oehtoe amoeh Khawsa doeng ve awitloeknak akta tha ni , ii atioeh num nitioehtoe a hoeiboeih a pohtha a dawngoeh , Akkawngah a mueihna a hoeipoh hue (Sam 115:3), a ngah a tuem oeh poh hue (Gen. 21:2), a ngah a mueihna poh hue (2 Boi 5:9-14), a ngah nakna poh hue (Mik. 5:2), a ngah ak thlang oeh poh hue (Luk 4:27, Heb. 11:31). Khawsa bibinak , a pohthanak khi ve thlang xing a hamna toe kopoek kuei a thaalam na awm hue.
Khawsa eng thlang a seh oeh akdo akche tuehthanak cueihnak ce Adam oeh pe hue(Gen. 2:16-17). A ce a dawngoeh Adam eng ce akche lamna tuek hue (Gen. 3:6). A ce akcam eng thlang boeih , nang moe kaa doena ni pha khi hue (Rom 5:12). A ce Adam eng thawlh ( akche) anak tuehnak akcam eng nikkhan oeh natnak , khuikhatnak, kueikanak, moe saetnak a hoeihoei phalo hue. I atioeh num nitoeh toe Adam a thawlhnak akcam oeh khawmdek ve rhunta na ana awm hue (Gen. 3:17-19). A ce mueihna Khawmdek rhunta na ana awmnak akcam eng Khawsa akcangna moe ammakcangna khi akkhan oeh saetnak , natnak , kueikanak , khuikhatnak a hoeihoei eng nipha khi hue. Baibul awi eng na soo ce na soo a mueihna aat kopte a timueihna thawlh Adam eng a na soonak akcam eng thlang boeih eng tuhdoena saetnak ni aat hue u (Isa. 1:19-20, Gal. 6:7, Eph. 6:2-3).
A ce thawlh akthah khi angdanglonak toe Isarel cakkhi eng ani caa khice Baal khawsa hai oeh maa hoeihlutnak ( sacrifice )oeh phum hue u(Jer. 19:5, 32:35 ;Lev. 18:21, Deut. 18:10, 2 Boi 17:17). Tuh oeh Mdek khan oehve Nu akphoen khui na ak awm nasen ce sii sun unoeh him hue u. Vekkhi Baal Khawsa hamna Nasen maa hoeihlutnak oeh a nikphum moe a Nu pum khui na koe nasen sii sun unoeh a ni him khive Khawsa a ngahnak amni hue. Khawsa a ngahnak toe ” pungtai noeh Khawmdek khan oeh bee u , Mdek khan oeh ak awm khi boeih uk” tini ( Gen. 1: 28-29).
Khawsa kawngah ningyaksimnak a hamna toe ni hamna angcaanak a bibi khi oehce nihu tha hue. Ak thlang khi hamna thongnak a poh ve Khawsa angcaanak rhoe ni.(Rom 8:28-31, Johan 6:38-40, 17:24, Heb. 10:9-10). Veve Khawmdek angtuei hlan oeh a ni lungnak khice (Eph. 1:3-5, 1 Pet. 1:2) a Capa Jesuh Krih honak eng angcaanak soepsak hue (Mat. 1:21, Heb. 9:26, 10:14).
Khawsa Kawngahnak ( The will of God)
Khawsa ngahnak ve Baibul khui oeh pakhihna nihu tha hue. (1) Khawsa ngahnak tung ( Perfect will of God ) moe Khawsa hatlaknak ( Permissive will of God) ti ni.
(1) Khawsa engve thlang boeih do hamna moe amoeh sim hamna a ngahnak ni. Cenamoe thlang eng ve ngaihnak chang a tak a dawngoeh Khawsa eng thlang xing a ngahnak oeh ak oeihnak , anghatlaknak ( permission) awm hue.
Khawsa Kawngahnak Soep ( The perfect will of God)
Khawsa a ngahnak moe angcaanak toe a Caapa hunoeh akcangna khi boeih eng angrhui xingnak ta useh ti ni ( Johan 6:40 ) , a veve Mdek a seh hlan oeh Pa Khawsa angcaanak ni ( Eph. 1:3-6) . Isarel ca khi ak thlang khui oeh amma nikkhong khi ce Khawsa a ngahnak ni ( Rom 11:1-2, 29). Awipaek 10 ve Khawsa a ngahnak nak ni. Thlang koeh him , koemrhu , koehrhai .. ti khi boeih ve amoeh a ngahnak ni ( Exo. 20:1- 17). Pawluh moe a puei khi Khawsa awithang akkroel a hamna Bithynia na ceh hamnangcaa hue u , cena moe Krih ang Muemthla eng Makedonia tungna nituei khi hue ( Hubat 16: 10) veve Khawsa eng angcaanak lamna thlang xing a cehsaknak ni hu tha hue.
Khawsa a ngahnak toe thlang thawlh eng a thawlhnak cehta noeh a moeveltungna panhamna ni ngahnak khi hue. “Nitinak khinoeh , ka moeh ka xing a mueihna , Boipa Khawsa eng tinoeh, Thlang che khi a thihnak oeh kangngah amrhep hue; Cenamoe thlang che eng ka ventung manglo noeh xing seh: voeilo , voeilo nasaetnak lam nakoeng : itinoeh nathih hlue, O Isarel Im khui kho ? ( Ezek. 33:11). Thlang eng a thawlh akcam oeh a thih ce Khawsa akkawngah amni na hue, Khawsa a ngahnak toe a moeh simnoeh angrhui xingnak tak ham ni. ” thlang boeih thawlh yut hamna ni ngahnak khi hue ” ( 2 Piter 3:9).
Khawsa anghatlaknak ( The permissive will of God)
Veve Khawsa eng amngahna hla hue cenamoe thlang xing eng kowling nanoeh pohnganga a hamna a ngahnak ce Khawsa eng ak oeihnak , anghatlaknak tinak ni. Josep ce aktai khi eng yoih hamnangca hue u , cenamoe Khawsa angcaanak toe ani yoih uce ak thlang khi a donak a hamna ni ( Gen. 50:20). Khawnghi kaai oeh ak awm khi boeih ve Pa Khawsa a kut khui oeh ak awm khi boeih ni. A moeh eng ammang hatlaknak , ammak oeih pueina a tlak oehtoe u eng awm ikoe awm ampoh hlue tha hue. Balak eng Balaam ce Judah thlang khi rhunta hamna awi uel hue , cena moe Khawsa eng Balaam ce Judah cakkhi moe matna cehhamna moe Judah thlang khi koeh a rhunta nak a hamna awi uel hue . A ce a dawngoeh am rhunta hue ( Num. 22:12). Khawsa eng thlang koeh him ti hue cenamoe thlang him hue u, koemrhu ti hue cena moe rhu bakbak hue u ; vekkhi ve Khawsa a ngahnak toe amni moe soe num thlang eng poh nganga vang a ti a dawngoeh thlang xing eng a ngah aktuehnak oeh Khawsa eng ak oeihnak ni.
Thlang xing engve Khawsa a ngahnak ni oettha hue, thlang boeih loeitna awmnoeh angrhui xingnak taseh tice angcanak hla ni , cenamoe amna ngah oehtoe Jesuh a ni thongnak awm amcangna thanoeh , Muemthla’m Cim awm akkaw saetsak tha huekte . Na ngahnak lam tueknoeh thawlh lamtung na cettha huekte.
Khawsa kawngahnak moe Khawsa oeihnak hmueihtehnak
Khawsa akkawngahnak moe Khawsa ak oeihnak a konglam ve Baibul khui oeh khawyah na nihu tha hue.Voehve a bet hmueihtehnak nitoeklah ve u; Khawsa Khawngahnak ce Yu mat ( monogamy) doeng taak ham ( Gen. 2:24) cenamoe Khawsa eng thlang xing eng a ngah tuk a dawngoeh ak oeihnak toe Yu khawyah ( Polygamy) ta tha hue ( Deut. 21: 15).Chungvanak ve Khawsa ngahnak ni ( Gen. 2:24; Mat.19:6) cenamoe Kreng ham ce thlang xing eng a ngahnak aktueh ni ( Deut. 24:1; Mat. 19:8).Khawsa ngahnak toe toi a aal aa hamna ni ( Gen. 1: 29)cenamoe a hoei aa hamna Khawsa eng hatlak na hue ( Gen. 9: 3).Isarel cakkhi Khawsa eng aa hamna a ngah ce Mana ni (Exo. 16:35) cenamoe Kruen ce aa hamna ni paek khi hue ( Num. 11:4) . Khawsa eng Kanaan thlang khi msaet ham caa hue ( Deut. 7:2) cenamoe Khawsa eng loet hamna ningahnak khi hue ( Judg. 2:23). Khawsa a ngah Boi toe Davit ni ( 2 Sam. 7: 16) cenamoe thlang khi a ngahnak oeh Khawsa anghatlak nak toe Saul ni ( 1 Samu. 8: 19). Khawsa a ngahnak toe thlang xing ve amcimna awm hamni ( Gen. 2:25) cenamoe thlang xing a ngahtuehnak toe thawlh ni ( Gen. 3:7) .Khawsa eng thlang boeih xingnak tanoeh awitak sim hamna ningah nakkhi hue (2 Piter 3:9; 1 Tim. 2: 4) cenamoe thlang xing eng a ngah aktueh ce awiceknak ni.
” Khawsa eng hatlakna hue , cenamoe akkawngah amni hue” tinoeh John Calvin engtoe Institutes of Christian Religious (Book III, chap 23, par 7) oeh ce yawk hue. James Buswell engtoe ” thawlh akpoh khi hamna anik oeih pe khi oehce , ace thawlh akcam oehkoe eng themdo akcolo hlue a dawngoeh ni” (A Systematic Theology of the Christian Religion. 2 vols. in 1.) ti hue .
Amoeh moe amoeh anghim rhu ( Suicide)
Kum 2012 oeh World Health Organization ( WHO) engtoe Mdek khan pum oeh amoeh moe amoeh anghim rhu khive kum oet oeh thlang 800,000 lo hue ti hue. A vekkhive Khawsa angcaanak boeih huvoei aw? Kum tuekuem oeh thlang ceyahyah a thih hue!!!
Akchoei oeh nitice a mueihna thlang xing ve Khawsa eng ngahtuehnak tha nipaek khi hue. Nangahnak lam ceh a hamna Khawsa eng lam nimhawng pe hue. Baibul engtoe ” A cemueih na awmsoe a nikkawpoek a ngetnak lam a niktutnak a hamna nipaek khi nueng ” ( Sam 81: 12). Thlang xing engve nikkawpoek eng pohngavang , cetngavang, bingavang, aangavang niti khive Khawsa eng koeh poh rhoerhoe amti hlue hue. Nakkaw eng nangetnak ce poh hamna ngahtuehnak tha( free will) ce Khawsa eng nitaak paek khi hue. ” Ni hulam oeh, thlang boeih ani ngahnak lam na ceh hamna ningahnak khi hue” ( Hubat 14: 16). A ce a dawngoeh amoeh moe amoeh anghim rhu khi awm Khawsa kawngah angcanak amni moe soe num thlang xing a ngahnak oeh Khawsa eng a ngahnak a mueihna awmnak tha ( Permissive ) pe hue.
Ka nasen oeh Sihhleh kho na Nukdoem ca mat rhui oeh awknoeh amoeh moe amoeh thih ham nangcaa hue. Yartpi tuekuem oeh thirhui khice suinoeh thuh soe a canu khi eng khoempe hoeihhoeih hue u. Cenamoe yartpi huepoet oehtoe a canu khi Pum im na ani ceh tloek oeh thirhui lonoeh tlak kaana amoeh moe amoeh awk hue. A canu khi pum im nakoeng anghlat lo khi eng hu unoeh ” e e eeee ka ni nu … rhui oeh awk vik hue !!! ti unoeh , thirhui ce nukchoeh pe usoe , ace nukdoem ca ce a xingnak ana poet hlan a dawngoeh xing lo hlah hue. A ce nukdoem ca eng ce a canu khi nitinak khinoeh ” I hlue rhui nanik choeh u num?” ti hue. A canu khi a ningngah nidingsak khinoeh , khawrhuetca msawngnoeh , yartpi kut oet oehtoe a canu khi pum im na a niceh tloek oeh thirhui loba noeh akcuek angawhnak tlak kaa oehce amoeh moe amoeh awk thlah hue. Acoeh toe a canu khi eng a ninu a xingnak am kee voel hue u.
Ve akchoei oehkoe eng animtheh khitoe , Nukdoem ca ce akcuek thivang tinoeh rhui oeh angawh oehce Pa Khawsa eng amngah nanoeh a canu khi honak eng a xinglu hloet hue. Anghihnak angawh oehce Pa Khawsa eng , nukdoem ca eng khawmdek khan a xingdam a dawngoeh , Pa Khawsa a paek xingnak ce sanglonha hue tinoeh amoeh moe amoeh him rhu hamna khawrhuet angcaa hoh a mueihna thihnak ce akkhan oeh phasak hue. Pa Khawsa eng koeh thi seh a timan toe amthi hlue moe , a ngah aktuehnak a mueihna Khawsa eng thihnak ( Permissive) ce pe hue. Veve a tuem a pha hlan oeh akthi ni niti tha hue. Baibul awi engtoe ” Na tuem a pha hlan oeh itisoe nakthi hlue num? ( Why die before your time?) ti hue ( Phungkroelkung / Eccl. 7:17b). Yellah, cacoen aw, na thohhui oeh, moe na thohhui oeh nakkawpoek eng yelnak nipe seh. Nak kawpoek a ngahnak lamna moe na mik eng a huhnak lamtungna cet, Cenamoe vekkhi boeih ce Khawsa eng awiceknak phalosak hlue hue tice simlah ( Phungkr. 11:9). Nak kawpoek eng a ngahnak a lamce ceh hamna Khawsa eng ningahna ( permission) nipe hue.
Baibul khui oeh amoeh moe amoeh anghim rhu khi
Veve Baibul khui oeh awm khawyah na nihu tha hue; Samson ve amoeh moe amoeh him rhunoeh thi hue ( Awicek or Judges 16:30 ), Saul amoeh moe amoeh him rhu hue ( 1 Sam. 31:4), A ce Saul a thih akhu Saul a rhal boei awm a moeh moe amoeh him rhu hue ( 1 Sam. 31:5), Ahithophel ve amoeh moe amoeh rhui oeh awknoeh thi hue (2 Sam. 17:23), Zimri ve maa eng mdawi rhunoeh thi hue ( 1 Boi 16:18), Judah amoeh moe amoeh rhui oeh awknoeh thi hue ( Mat. 27:5).
Amoeh moe amoeh him rhu hamna angca khi
Thawnguk boi amoeh moe amoeh him rhu hamnang ca hue ( Hubat 16:27), A ce a tuem a pha looeh toe thlang khi thihnak sui lo unoeh a nimoeh moe animoeh him rhu hamna caa lo kom u , cenamoe amcoeng hlue tha hue ( Awph. 9:6).
Tui oeh akcum , thlang a kah,… Saai oeh akcet khi boeih
Ve mueih thihnak ve Khawsa a ngah num tive sim hamna kuei hue, ce mueih kheng ni ti hamna kuei hue . Aksim kung toe Septa kung Pa Khawsa doeng ni.
Anglak oehtoe thlang mat a thawlhnak akcam oehkoeng thlang doeng khi awm kueinak moe thihnak nipha sak khi hue. Vekkhi boeih ve Rhai ( Satan ) abi bi khi ni. Isarel cakhi kum 40 khokaangnak na a ni awm uve Khawsa amma nikcangnak akcam oeh koe eng , Khawsa akcangna khi a cuna khuikhatnak sawng hue u. Mosi moe Aaron ce koso na unoeh ” Iyip rham na ni thih mantoe ! Khokaangnak na ni thih mantoe! ” ( Num. 14:1-2) ti hue u. A coeh Khawsa awi aklo toe ” I rhuet num kawpoek kueinak ka ni pohpe hlue khi ? Tuh doena amma nikcangnak hue u ti hue( Num. 14: 11). Isarel khieng Ai kho a nituk oeh Akhan mat a thawlhnak akcam eng thlang boeih khuikhatnak hu unoeh a ni rhal amnoeng hue u ( Joshua 7: 4- 5, 21). Jonah mat a thawlhnak akcam eng mlong oeh angdang khi boeih eng khuikhat patangnak sawng hue u ( Jonah 1: 4- 17). A ve mueih na anglak oehtoe thlang mat a thawlhnak akcam eng thlang khawyah eng kueinak moe thihnak sawng hue u. Motor akmawng yuu amrhuihnak akcam eng yuu ammam rhui khi doena kueinak sawng hue u.
Cenamoe Khawsa kut khui oeh thlang boeih a xingnak awmnoeh Khawsa eng thihnak tuem ammapaek oehtoe amthi hlue hue( Joba 12:10). Rhai engve Khawsa eng thih hamna tuem ammapaek oehtoe amthihsak hlue tha hue ( Joba 2: 6). A ce a dawngoeh Saai oeh akcet khi boeih awm Khawsa eng thihnak tuem apaek a dawngoeh ni.
Awikhaihnak ( Conclusion)
Mdek khan ve thihnak moe khuikhatnak khawrham na a awm a dawngoeh thlang boeig boeih eng sawng hue . Pa Khawsa eng ak thlang seh Adam moe Evi ce ngahtuehnak thaa nipe rhoi hue. Ace a dawngoeh ” Na haioeh xingnak moe thihnak , yawkdonak moe yawsaetnak nitaak pe nueng” ( Deut. 30:15,19) tihue.Ni ngah niktuek tha hue tice a coeh nihu tha hue. Thlang xing ve ngahtuehnak tha ( Permission) Pa Khawsa eng nipe khi hue.
Thlang xing nikkhan oeh akpha lo them khive Pa Khawsa eng a tuem ataak dang penoeh koek seh a ti hue voei aw, thlang eng a ngah tueknoeh thihnak lam pan soe Khawsa eng thlang angah a mueihna awmseh tinoeh ak oeih pe ( Permission) a paek huvoei aw tive Khawmdek khan thlang xing engtoe amni sim tha hue. A vangtoe Khawsa eng a xinglu a tuem a taak pe pha soe akthi awmnoeh thlangvang toe amoeh eng thih ham rhoe na angcaa a dawngoeh Khawsa eng thihnak tuem a takpe na awm huvoei soe. Thlangvang ba toe thlang thawlh mat akcam eng thlang khawyah kueinak moe thihnak doena ni pha sakkhi hue. A hoei boeih ve Pa Khawsa septa Kung a kut khui oehni a awm hue.
Ve Khawsa awi aknoet khi boeih akkhan oeh Pa Khawsa venna koe congpuei kung Muemthla’m Cim eng yaksimnak nipe khiseh, Amen.

No comments:

Post a Comment